TÜRKÇE’NİN ANALİTİK GEOMETRİSİ
Bilindiği gibi “Türkçemizde bir kelimenin ilk hecesi düz ünlüyle başlıyorsa diğer heceler de düz ünlüyle devam eder. Yine Türkçe bir kelimenin ilk hecesi yuvarlak bir ünlüyle başlıyorsa, bunu takip eden hecenin ünlüsü ya düz geniş, ya da dar yuvarlak olur.”
Şimdi bu kuralın matematikselliğini örneklerle görmeye çalışalım:
K(a)l(e)m= Şimdi bu kelimedeki heceler büyük Ü.U.kuralına göre uyumsuzlar.. Birisi eksi birisi artı.. Ancak bu sesler k.ü.u.k’ına göre birbirleriyle uyumlular. Çünkü ikisi de düz..Yani ikisi de Koordinat grafiğindeki x doğrusundalar.. Birisi eksi kutbunda diğeri artı kutbunda ama ortak özellikleri ikisinin de x doğrusu üzerinde olması.. Analitik geometrideki bu x doğrusu gibi, bu iki kelimenin ünlüleri “düz” doğrusunda..
Matematikte en çok sevdiğim konulardan birisi olan analitik geometri dersinde grafikler çizerdik. Bu grafiklerin üzerindeki koordinatları bulur ve bunları doğrularla birleştirirdik. Şimdi buna benzer bir uygulamayla Türkçe’nin bu güzelliğini de ortaya koyacağız:
Kalın düz ünlüleri x doğrusunun + bölümüne, ince düz ünlüleri de yine bu x doğrusunun – bölümüne yerleştireceğiz. Yine kalın yuvarlak ünlüleri y doğrusunun + ince yuvarlak ünlüleri de y doğrusunun – bölümüne yerleştireceğiz. Bu çizeceğimiz grafik kuralımızın birinci bölümünü açıklayacak. Yani düz ünlülerden sonra düz ünlüler gelir. Bu demektir ki, düz ünlüler düz ünlülerle paraleldir.. Bu doğruda da düz ünlülerin paralelliği görülmektedir.
Öncelikle bu yöntemi Büyük Ünlü Uyumu kuralı için ilk defa uygulayacağız. Ardından yukarıda bahsettiğimiz Küçük Ünlü Uyumu kuralı içinde örnekler vermeye çalışacağız. Büyük Ünlü Uyumu kuralı bu koordinat düzlemine daha güzel uymaktadır. Türkçe’mizde bir kelimenin ilk hecesi kalın bir ünlüyle başlıyorsa bu heceyi takip eden diğer hecenin ünlüsü de kalın, ilk hece ince bir ünlü ile başlıyorsa bu heceyi takip eden hece de ince ünlülü olur. Bu kurala Büyük Ünlü Uyumu kuralı denir. Şimdi Büyük Ünlü Uyumu kuralını dünyada ilk defa biz, koordinat düzleminde adeta bir matematik kuralını açıklar gibi açıklayacağız. Umarım Türkçe’nin bu güzelliğini izlemekten keyif alırsınız..
Not: Yukarıdaki çalışmalar 2003 yılında yaptığım dil çalışmalarının çok az bir kısmıdır. Yakında çalışmaların diğer bölümleri de yayımlanacaktır. Çalışmaların telifleri Oğuz Düzgün'e aittir. Bu çalışmaları yayımlamak isteyenler oguzduzgun@gmail.com adresine bir e-mektup yollayarak haber vermelidirler.
|
